Een écht rookvrije horeca is ook mogelijk in Nederland

Meeroken vergroot de kans op longkanker, hartaandoeningen en luchtwegaandoeningen. In Ierland is daarom al in 2004 besloten om alle werknemers te beschermen tegen het inademen van tabaksrook. In Nederland staat echter nog steeds de helft van de horecamedewerkers (en de bezoekers) in de rook. Toch is een écht rookvrije horeca ook mogelijk in Nederland.

Wereldgezondheidsorganisatie

De Wereldgezondheidsorganisatie heeft in 2003 de Framework Convention on Tobacco Control (FCTC) geïnitieerd.[1] Dit verdrag is inmiddels door meer dan 170 landen, waaronder Nederland, geratificeerd. Het ratificeren betekent dat landen verplicht zijn om de maatregelen te nemen die in de FCTC staan beschreven.

In artikel 8 van de FCTC staat dat landen niet-rokers volledig moeten beschermen tegen het inademen van tabaksrook. Dit houdt in dat er geen uitzonderingen zijn, dat het niet is toegestaan om rookruimtes in te richten en dat de handhaving optimaal is.[2] Aan deze voorwaarden wordt in Nederland niet voldaan.[3] In Nederland zijn kleine cafés zonder personeel uitgezonderd, is het toegestaan om rookruimtes in te richten, en houden veel grotere cafés zich niet aan het rookverbod omdat de pakkans klein is. Uit de meest recente cijfers van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit blijkt dat de helft van de cafés die onder het rookverbod vallen zich hier niet aan houdt.[4]

Rookvrije horeca 2004 – 2012

Al jaren wordt in Nederland geprobeerd de horeca rookvrij te maken. Het begon in 2004 toen in Nederland de rookvrije werkplek werd ingevoerd. Omdat er te weinig (politiek) draagvlak was voor een rookvrije horeca, werd de horeca tijdelijk vrijgesteld van het invoeren van een rookvrije werkplek. Er werd een stappenplan gemaakt dat moest zorgen dat ook de horeca op termijn rookvrij zou worden. In 2006 concludeerde de Nederlandse regering echter dat het stappenplan niet voldoende werkte. In 2007 werd daarom besloten om de uitzondering voor de horeca op te heffen. Per 1 juli 2008 werd in Nederland de horeca rookvrij.

De invoering van de rookvrije horeca stuitte in Nederland op verzet van kleine caféhouders. Rechtszaken zorgden voor een tijdelijke opschorting van de handhaving van het rookverbod voor eenmanszaken vanaf juli 2009. In februari 2010 kwam er duidelijkheid, toen de Hoge Raad besloot dat het rookverbod rechtsgeldig was voor alle horecagelegenheden. Hoewel het draagvlak voor de rookvrije horeca onder de bevolking steeds verder steeg[5], kondigde minister Schippers eind 2010 aan dat ze het rookverbod voor eenmanszaken terug ging draaien. Vanaf juli 2011 werd de opschorting van de rookvrije horeca voor kleine cafés zonder personeel definitief door een wetswijziging. Clean Air Nederland spande in 2012 een rechtszaak aan tegen de Staat om dit besluit terug te draaien, maar de Staat won. Het percentage cafés en discotheken die het rookverbod overtreden, was inmiddels meer dan verdubbeld van 17% in 2009 naar 44% in 2012.[4]

Gedeeltelijk versus volledig rookvrij

In Nederland is de horeca dus (nog) niet écht rookvrij, maar slechts gedeeltelijk. Landen als Engeland en Ierland hebben wel een volledig rookverbod ingevoerd. Het invoeren van deze rookverboden verliep vrijwel probleemloos. Bijna iedereen houdt zich er netjes aan en er is veel draagvlak onder de bevolking. Uit onderzoek blijkt dan ook dat juist volledige rookverboden op veel draagvlak onder rokers kunnen rekenen[6] en dat draagvlak onder rokers een belangrijke voorwaarde is voor een goede naleving[7].

Alleen een volledig rookverbod voor alle werkplekken zonder uitzonderingen en zonder rookruimtes kan niet-rokers voldoende beschermen tegen de schade van meeroken.[8] Een volledig rookverbod heeft grotere effecten op het verbeteren van de luchtkwaliteit[8, 9], op het verminderen van blootstelling aan tabaksrook[10, 11] en op het verminderen van hartinfarcten[12] dan gedeeltelijke rookverboden. Recent onderzoek liet dan ook zien dat de gedeeltelijk rookvrije horeca in Nederland niet heeft geleid tot minder hartstilstanden.[13]

Ten slotte suggereert recent onderzoek dat volledige rookverboden rokers kunnen stimuleren om te stoppen met roken, terwijl dit minder het geval is bij gedeeltelijke rookverboden.[14] Berekend is dat door het uitbreiden van het gedeeltelijke rookverbod in Nederland naar een volledig rookverbod het percentage rokers in 2040 gedaald kan zijn naar 21% en dat door deze daling ruim 27.000 levens gered worden.[15]

Kortom, een volledig rookverbod is essentieel om mensen te beschermen tegen de schade van meeroken en kan rokers stimuleren om te stoppen met roken.

Hoe komt het?

De Wereldgezondheidsorganisatie beveelt aan om alle werkplekken volledig rookvrij te maken zonder rookruimtes en uitzonderingen, een goede handhaving te organiseren en een goede voorlichtingscampagne over de schade van meeroken te voeren.[2] De Nederlandse regering heeft ervoor gekozen om zich niet aan deze aanbevelingen te houden.

Volgens officiële bronnen is de keuze voor een gedeeltelijk in plaats van een volledig rookvrije horeca in Nederland ingegeven door de wensen en behoeften van horecaondernemers.[16, 17] Het is echter bekend dat de tabaksindustrie in veel landen heeft geprobeerd om volledige rookverboden tegen te houden.[18] De strategie die ze daarbij gebruiken, is het financieren of juridisch ondersteunen van horecaorganisaties om zich tegen een volledig rookverbod te verzetten. De Nederlandse stichting Red de Kleine Horeca Ondernemer die voor een uitzondering voor kleine cafés heeft gestreden, bleek banden te hebben met de tabaksindustrie.[19]

De invloed van horecaondernemers en mogelijk ook de tabaksindustrie op de Nederlandse regering kan verklaren waarom in Nederland gekozen is voor het toestaan van rookruimtes en het terugdraaien van het rookverbod voor kleine cafés zonder personeel.

Wat nu?

Het creëren van voldoende draagvlak voor een volledig rookvrije horeca is van groot belang. Met een goede voorbereiding en communicatie over de schade van meeroken zou het mogelijk moeten zijn om het draagvlak voor een volledig rookvrije horeca te vergroten. Het is niet aannemelijk dat Nederland hierin verschilt van andere landen. De Nederlandse tolerante poldercultuur heeft het de tabaksindustrie waarschijnlijk wel makkelijker gemaakt om invloed uit te oefenen op het ontwerpen en gedeeltelijk terugdraaien van het rookverbod. Echter, als rokers duidelijk wordt gemaakt dat meeroken zo schadelijk is dat je dat anderen niet aan kan doen, zullen ze de invoering van een volledig rookverbod steunen. En als de Nederlandse regering vervolgens een volledig rookverbod invoert waarbij wordt voldaan aan de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie, zou een succesvolle implementatie van een écht rookvrije horeca ook mogelijk moeten zijn in Nederland. Zoals het Smoke Free Partnership, een Europese organisatie die strijdt voor een rookvrij Europa, het formuleerde: “It has been done elsewhere, it can be done everywhere”.[20]

Vanuit internationaal vergelijkend onderzoek weten we steeds meer over het invoeren van succesvolle rookverboden. Wat deze internationale ervaringen nu concreet betekenen voor Nederland is nog de vraag. Vindt u het interessant om hier meer over te weten of debatteert u graag mee? Op 10 oktober organiseren wij een internationaal symposium over rookverboden en verdedigt Gera Nagelhout haar proefschrift over het effect van rookverboden op rokers. Meer informatie en registratie: bit.ly/10Oct12info

Gepubliceerd als

Nagelhout, G. E., Willemsen, M. C., & De Vries, H. (2012). Een écht rookvrije horeca is ook mogelijk in Nederland. Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen, 90, 344-346.

English abstract

Second-hand smoking increases the risk of lung cancer, heart diseases, and respiratory diseases. The Irish government already decided to protect all employees against exposure to second-hand smoke in 2004. In the Netherlands, half of hospitality industry employees (and visitors) remain exposed to tobacco smoke. Nonetheless, a truly smoke-free hospitality industry is also possible in the Netherlands provided that the recommendations from the World Health Organization (100% smokefree legislation without smoking rooms, without exceptions, with adequate enforcement, and with an educational campaign about the harms of second-hand smoke) are followed through. It has been done elsewhere, it can be done everywhere.

International symposium

We are organizing an international symposium on smoke-free legislation on October 10, 2012 in Maastricht. Three international experts will speak at this symposium: Dr. Esteve Fernández (Spain), Ute Mons (Germany), and Professor Geoffrey Fong (Canada). A panel discussion will be organized where the international experts and important national stakeholders discuss the current situation in the Netherlands with respect to smoke-free legislation. More information at bit.ly/10Oct12info

Referenties

1.         World Health Organization. WHO Framework Convention on Tobacco Control. Geneva: World Health Organization, 2003.

2.         World Health Organization. Protection from exposure to second-hand tobacco smoke. Policy recommendations. Geneva: World Health Organization, 2007.

3.         Rennen E, Willemsen MC. Dutch tobacco control: Out of control? Amsterdam: KWF Kankerbestrijding, 2012.

4.         Voedsel en Waren Autoriteit, Intraval. Inventarisatie naleefniveau rookvrije horeca voorjaar 2012. Voedsel en Waren Autoriteit & Intraval, 2012.

5.         Nagelhout GE, Zeegers TMC, Meer RM van der, Segaar D, Willemsen MC. Themapublicatie: Voorstanders van rookvrije horeca in Nederland 2003-2012. Den Haag: STIVORO, 2012.

6.         Mons U, Nagelhout GE, Guignard R, McNeill A, Putte B van den, Willemsen MC, Brenner H, Pötschke-Langer M, Breitling LP. Comprehensive smoke-free policies attract more support from smokers in Europe than partial policies. Eur J Public Health 2012;22(Suppl 1):10-16.

7.         Nagelhout GE, Mons U, Allwright S, Guignard R, Beck F, Fong GT, Vries H de, Willemsen MC. Prevalence and predictors of smoking in “smoke-free” bars. Findings from the International Tobacco Control (ITC) Europe Surveys. Soc Sci Med 2011;72:1643-1651.

8.         Hahn EJ. Smokefree legislation: A review of health and economic outcomes research. Am J Prev Med 2010;39(Suppl 1):66-76.

9.         Gleich F, Mons U, Pötschke-Langer M. Air contamination due to smoking in German restaurants, bars, and other venues – Before and after the implementation of a partial smoking ban. Nic Tob Res 2011;13:1155-1160.

10.       López MJ, Nebot M, Schiaffino A, Pérez-Ríos M, Fu M, Ariza C, Muñoz G, Fernández E, on behalf of the Spanish Smoking Law Evaluation Group. Two-year impact of the Spanish smoking law on exposure to secondhand smoke: Evidence of the failure of the ‘Spanish model’. Tob Control. Published Online First: June 9 2011.

11.       Naiman A, Glazier R, Moineddin R. Is there an impact of public smoking bans on self-reported smoking status and exposure to secondhand smoke? BMC Public Health 2011;11:146.

12.       Ferrante D, Linetzky B, Virgolini M, Schoj V, Apelberg B. Reduction in hospital admissions for acute coronary syndrome after the successful implementation of 100% smoke-free legislation in Argentina: A comparison with partial smoking restrictions. Tob Control. Published Online First: 20 May 2011.

13.       Korte-de Boer D de, Kotz D, Viechtbauer W, Haren E van, Grommen D, Munter M de, Coenen H, Gorgels APM, Schayck OCP van. Effect of smoke-free legislation on the incidence of sudden circulatory arrest in the Netherlands. Heart 2012;98:995-999.

14.       Nagelhout GE, Vries H de, Allwright S, McNeill A, Putte B van den, Boudreau C, Fong GT, Willemsen MC. Comparative impact of smoke-free legislation on smoking cessation in three European countries. Eur J Public Health 2012;22(Suppl 1):4-9.

15.       Nagelhout GE, Levy DT, Blackman K, Currie L, Clancy L, Willemsen MC. The effect of tobacco control policies on smoking prevalence and smoking-attributable deaths. Findings from the Netherlands SimSmoke Tobacco Control Policy Simulation Model. Addiction 2012;107:407-416.

16.       Klink A. Kamerbrief rookvrije horeca. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2007.

17.       Schippers EI. Kamerbrief uitvoering uitzondering rookvrije horeca. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2010.

18.       Gonzalez M, Glantz SA. Failure of policy regarding smokefree bars in the Netherlands. Eur J Public Health, Published Online First: 5 December 2011.

19.       Baltesen F, Rosenberg E. Tabakssector betaalt verzet rookverbod. NRC Handelsblad, p. 1, 2009.

20.       Smoke Free Partnership. Lifting the smokescreen. 10 reasons for a smoke free Europe. Brussels: European Respiratory Society Brussels Office, 2006.

Advertisement